Już od kilku lat daje się zaobserwować ogromny wzrost popularności sprzedaży internetowej. Można wręcz powiedzieć, że rzeczywistość wirtualna stała się także rzeczywistością alternatywną i poprzez ów proces dokonywanie (niemal) wszelkich zakupów przez sieć również wyrosło na alternatywę dla tych w formie tradycyjnej.

Supermarkety i sklepy spożywcze nie są wyjątkiem, ale z prawnego punktu widzenia sprzedaż internetowa żywności rządzi się własnymi prawami. Na jakie zagadnienia należy w takim razie zwrócić uwagę, gdy planujemy rozpocząć (lub rozszerzyć) działalność komercyjną poprzez utworzenie spożywczego sklepu internetowego?

Obowiązki prawne ciążące na podmiocie prowadzącym  sklep internetowy można podzielić na następujące kategorie:

  • obowiązek związany z rejestracją/zgłoszeniem działalności w SANEPID,
  • ogólne obowiązki związane z prowadzeniem strony internetowej,
  • ogólne obowiązki przedsiębiorcy w umowach zawieranych na odległość,
  • obowiązki w zakresie opisywania żywności.

Godnym podkreślenia jest, że przedstawione tutaj wskazówki i zagadnienia NIE odnoszą się do sprzedaży alkoholu przez internet. Ta materia jest póki co nadal skomplikowana, przede wszystkim z uwagi na fakt, że reguluje ją ustawa z 1982 roku, wciąż nie uaktualniona i przez to niedostosowana do realiów współczesnych, w których tak dużą rolę odgrywa internet.

Przechodząc jednak do rzeczy i pierwszej z ww.  kategorii, a więc relacji przedsiębiorcy z SANEPIDem:

Zgodnie z ustawą z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, na przedsiębiorcy, który zamierza sprzedawać żywność ciążą obowiązki związane z zatwierdzeniem i zgłoszeniem takiej działalności do właściwego terenowo Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego (SANEPID). Obowiązki te dotyczą także podmiotów prowadzących sprzedaż żywności przez Internet.

W tym miejscu uważać należy jednak dokonać rozróżnienia na sytuację, w której zakład ogranicza się do pośrednictwa w sprzedaży żywności „na odległość” (sprzedaży wysyłkowej), w tym sprzedaży przez internet i na sytuację, w której zakład przechowuje oferowane do sprzedaży w internecie produkty.

W przypadku pierwszym zakład ma jedynie obowiązek złożenia do SANEPIDu wniosku o wpis zakładu do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej (art. 63 ust. 2 pkt 10 i ust. 3 ww. ustawy). Wniosek należy złożyć na 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności w formie pisemnej, według wzorów określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzania zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U.2007.106.730). Dokonanie wpisu jest bezpłatne.

Drugą sytuację można dalej podzielić na trzy możliwe warianty:

Wariant pierwszy: sprzedaż internetowa prowadzona jest przez dotychczasową spółkę prowadzącą stacjonarny sklep spożywczy, a oferowane produkty fizycznie składowane są w sklepie, ewentualnie magazynie lub innym miejscu, które zostało już zatwierdzone w Sanepidzie – w takim wypadku przedsiębiorca musi jedynie poinformować SANEPID o rozszerzeniu działalności na sprzedaż internetową.

Wariant drugi: sprzedaż internetowa prowadzona jest przez dotychczasową spółkę, a oferowane produkty są składowane w innym miejscu, niż sklep, czy zatwierdzony magazyn – w takim wypadku sklep musi wystąpić o zatwierdzenie tego miejsca do SANEPIDu – chyba, że magazyn ten został zatwierdzony w Sanepidzie przez inny podmiot – wówczas wystarczy podpisać z nim stosowną umowę.

Wariant trzeci: sprzedaż internetowa prowadzona jest przez spółkę odrębną niż dotychczas funkcjonująca – należy wystąpić o zatwierdzenie.

Druga kategoria obowiązków prawnych związanych z prowadzeniem strony internetowej wiąże się przede wszystkim z koniecznością zawarcia szeregu umów, takich, jak:

  • umowa na zakup domeny internetowej,
  • umowa hostingu strony internetowej,
  • umowa o wykonanie strony, sklepu lub serwisu internetowego,
  • umowa o stworzenie szaty graficznej i logo sklepu,
  • umowa o administrowanie i serwis strony internetowej,
  • umowa o pozycjonowanie strony internetowej,
  • umowy z reklamodawcami zamieszczającymi reklamy swoich produktów na portalu,
  • umowy z dostawcami usług elektronicznych systemów płatniczych,
  • umowy spedycji (na dostawę zamówionych towarów).

Jeżeli dany podmiot prowadzi już działalność w formie sklepu stacjonarnego i będzie się na niej opierał – należałoby poddać analizie już zawarte przez sklep umowy z dostawcami produktów, które miałyby być sprzedawane przez Internet i wprowadzić do nich ewentualne zmiany w celu zagwarantowania możliwości sprzedaży produktów nowym kanałem dystrybucyjnym (tj. w sieci).

Istotną częścią zagadnień prawnych związanych z posiadaniem strony internetowej jest należyte spełnienie obowiązków informacyjnych i ochrona danych osobowych.

Zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną usługodawca – a więc podmiot prowadzący sklep internetowy – zobowiązany jest podać informacje takie jak: adresy elektroniczne, firmę oraz siedzibę i adres, NIP, informacje dotyczące właściwego zezwolenia i organu zezwalającego, w razie gdy świadczenie usługi wymaga, na podstawie odrębnych przepisów, takiego zezwolenia, informacje o szczególnych zagrożeniach związanych z korzystaniem z usługi świadczonej drogą elektroniczną czy wreszcie informacje o funkcji i celu oprogramowania lub danych niebędących składnikiem treści usługi, wprowadzanych przez usługodawcę do systemu teleinformatycznego, którym posługuje się usługobiorca (tzw. cookies).

Każdy sklep w sieci musi posiadać także regulamin świadczenia usług drogą elektroniczną. Umieszczenie go na stronie internetowej służy regulowaniu praw i obowiązków stron umów sprzedaży zawieranych w e-sklepie. Regulamin określać musi w szczególności:

  • rodzaje i zakres usług świadczonych drogą elektroniczną;
  • warunki świadczenia usług drogą elektroniczną, w tym:
  1. wymagania techniczne niezbędne do współpracy z systemem teleinformatycznym, którym posługuje się usługodawca,
  2. zakaz dostarczania przez usługobiorcę treści o charakterze bezprawnym;
  • warunki zawierania i rozwiązywania umów o świadczenie usług drogą elektroniczną;
  • tryb postępowania reklamacyjnego.

Należy też pamiętać, że w treści regulaminu nie mogą znaleźć się tzw. klauzule niedozwolone, których jest już ponad 6 tysięcy, a których wykaz znajduje się na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W regulaminie sklepu internetowego klienci muszą być informowani w sposób jasny i klarowny, jakie formy płatności i dostawy mogą wybrać, jak wygląda proces płatności oraz kiedy i w jaki sposób oczekiwany towar zostanie im dostarczony.

Kolejną, trzecią, grupę obowiązków informacyjnych stanowią obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych (RODO). Aby wdrożyć RODO w działalności sklepu internetowego należy przede wszystkich zamieścić na stronie internetowej politykę prywatności, która ureguluje kwestie związane z ochroną danych osobowych użytkowników sklepu zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Ponadto na portalu za każdym razem przed podaniem danych osobowych przez użytkownika należy zamieścić stosowną klauzulę o wyrażeniu przez niego zgody na przetwarzanie danych osobowych, którą użytkownik portalu musi wyrazić przed zapisaniem swoich danych w systemie. Zgoda powinna być poparta stosowną klauzulą informacyjną.

Obowiązki przedsiębiorcy w umowach zawieranych na odległość, zawarte są w ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta.

Poza szeregiem ważnych i szczegółowych wytycznych, wyliczonych enumeratywnie w treści ustawy, należy pamiętać także o kilku innych zagadnieniach. Otóż, jeżeli umowa zawierana na odległość, przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, nakłada na konsumenta obowiązek zapłaty, przedsiębiorca ma obowiązek dostarczyć konsumentowi w sposób jasny i widoczny, bezpośrednio przed złożeniem przez konsumenta zamówienia, informacji, które szczegółowo opisuje ustawa (m.in. główne cechy świadczenia, dane identyfikujące sprzedawcy czy adres, pod którym można złożyć reklamację).

Przedsiębiorca zapewnia ponadto, aby konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie potwierdził, że wie, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. Jeżeli do złożenia zamówienia używa się przycisku lub podobnej funkcji, muszą być one oznaczone w łatwo czytelny sposób słowami „zamówienie z obowiązkiem zapłaty” lub innego równoważnego jednoznacznego sformułowania. Wskazać należy, że nie spełnienie powyższych wymogów powoduje, że umowa nie zostaje zawarta.

Już po zawarciu umowy (dokonanym zakupie przez Internet), przedsiębiorca ma obowiązek przekazać konsumentowi potwierdzenie zawarcia umowy na odległość na trwałym nośniku w rozsądnym czasie po jej zawarciu, najpóźniej w chwili dostarczenia rzeczy lub przed rozpoczęciem świadczenia usługi.

Konsument ma prawo w terminie 14 dni odstąpić od umowy zawartej na odległość bez podawania przyczyny, przy czym prawo to nie przysługuje, jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin przydatności do użycia.

Ostatnia, a więc czwarta kategoria obowiązków, na które chcemy zwrócić uwagę, to te w zakresie opisywania żywności. Wiele z nich znaleźć można w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Na gruncie omawianego rozporządzenia etykietowanie, prezentacja i reklama środków spożywczych nie mogą:

  • wprowadzać nabywcy w błąd co do charakteru środka spożywczego, jego właściwości i działania,
  • przypisywać jakiemukolwiek środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania lub leczenia choróbludzi (z wyjątkiem naturalnych wód mineralnych i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia , których dotyczą inne przepisy).

Informacje na temat żywności muszą być rzetelne, jasne i łatwe do zrozumienia dla konsumenta.

Istotne jest wskazanie na pewne szczególne regulacje dotyczące żywności opakowanej. W przypadku takiej żywności należy podać wszystkie wymagane informacje, w tym także dane szczegółowe, z wyjątkiem daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia. Co ważne, informacja o dacie minimalnej nie musi być dostępna przed ostatecznym dokonaniem zakupu w sklepie internetowym, ale musi być dostępna już w momencie dostawy towaru.

Obowiązkowe informacje w takim wypadku:

  1. muszą być dostępne przed ostatecznym dokonaniem zakupu i muszą znajdować się w materiałach towarzyszących sprzedaży na odległośćlub być dostarczane z użyciem innych właściwych środków wyraźnie określonych przez dany podmiot działający na rynku spożywczym. Kiedy używane są inne właściwe środki, obowiązkowe informacje na temat żywności dostarcza się bez obciążania konsumentów dodatkowymi kosztami przez podmiot działający na rynku spożywczym;
  2. wszystkie obowiązkowe dane szczegółowe muszą byćdostępne w momencie dostawy.

W przypadku żywności nieopakowanej oferowanej do sprzedaży za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość dane szczegółowe wymagane na mocy art. 44 rozporządzenia są udostępniane zgodnie z zasadami wskazanymi wyżej dla żywności opakowanej.

Na podstawie ww. regulacji należy dojść do wniosku, że obowiązkowe jest powielenie na stronie sklepu internetowego dokładnych informacji o produktach z ich opakowań. Klient musi otrzymać taką samą informację o produkcie na jaką może liczyć np. w hipermarkecie biorąc przed zakupem towar do ręki, oglądając z każdej strony i czytając etykietę. Tak więc sam opis marketingowy oraz zdjęcie oferowanego produktu będzie stanowczo niewystarczające. W e-sklepie sprzedającym produkty spożywcze opis towaru będzie musiał zawierać m.in:

  • wykaz składników,
  • wartości odżywcze,
  • ilość netto,
  • warunki przechowywania lub warunki użycia,
  • w przypadku żywności data przydatności do spożycia.

W praktyce dane te można przedstawić w formie tabeli pod opisem produktu.

W ramach podsumowania należy jednocześnie wskazać, iż z uwagi na podlegający ścisłej regulacji przedmiot działalności jakim jest sprzedaż żywności przez Internet, rekomendowane byłoby, w razie zdecydowania się na taka formę sprzedaży,  podjęcie ewentualnej współpracy przy tworzeniu sklepu internetowego ze sprawdzoną, wyspecjalizowaną firmą, która posiada doświadczenie w tej branży. Tylko taka firma może  bowiem  zagwarantować należyte bezpieczeństwo danych wprowadzonych do systemu i wszelkie rozwiązania techniczne umożliwiające pełną implementację regulacji w zakresie ochrony danych.

W przypadku uruchomienia sklepu internetowego zalecane jest ponadto ustanowienie inspektora ochrony danych osobowych, który kompleksowo wdrożyłby niezbędne z punktu widzenia RODO rozwiązania oraz na bieżąco monitorowałby kwestię ochrony danych osobowych.