Utworzenie fundacji rodzinnej daje możliwość gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Z jej dochodów możliwe jest choćby finansowanie kosztów utrzymania i leczenia beneficjentów. Czym jest i jak ją utworzyć?

22 maja 2023 r. weszła w życie, uchwalona praktycznie jednogłośnie przez Sejm, ustawa o fundacji rodzinnej. W praktyce oznacza to możliwość skutecznego planowania sukcesji w rodzinnych firmach.

Jak stanowi ustawa, fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Jej podstawę stanowi założenie, iż biznes i rodzina są formalnie odseparowane od siebie, gdyż majątek rodzinny staje się własnością fundacji rodzinnej. Stanowi on niejako skarbiec rodzinny. Fundacja rodzinna jest, więc środkiem do celu – funkcjonowania przedsiębiorstwa przez pokolenia i zabezpieczenia potrzeb finansowych beneficjentów.

Z dochodów i majątku fundacji rodzinnej możliwe jest finansowanie m.in. kosztów utrzymania lub leczenia beneficjentów albo wydatki na cele statutowe organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. Fundacja rodzinna jest odrębną jednostką organizacyjną, ma osobowość prawną, którą uzyskuje z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych (nie jest to rejestr prowadzony przez Krajowy Rejestr Sądowy, a przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim). Fundacja nie jest jednak instrumentem do prowadzenia działalności gospodarczej. Wyjątkowo może prowadzić działalność polegającą na obrocie majątkiem, w tym udziałami w spółkach, najmie, udzielaniu pożyczek spółkom, w których posiada udziały, lub beneficjentom, obrocie obcą walutą w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej oraz określoną działalność w związku
z prowadzonym gospodarstwem rolnym.

Fundatorem może zostać jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fundację rodzinną utworzyć może kilku fundatorów, z wyjątkiem fundacji rodzinnej tworzonej w testamencie. Ze względu na obowiązujące zasady sporządzania testamentów, fundacja rodzinna ustanawiana w testamencie może mieć wyłącznie jednego fundatora. Beneficjentami zaś fundacji rodzinnej mogą zostać fizyczne oraz organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Podkreślić należy, iż beneficjentem może zostać również fundator.

Założenie właściwie skonstruowanej fundacji rodzinnej daje fundatorowi możliwość wycofania się z aktywnego prowadzenia biznesu bez utraty dochodów, umożliwia zabezpieczenie finansowe członków rodziny, a także zwiększa potencjał budowania firm rodzinnych na pokolenia. Zapobiega również podziałowi i rozdrobnieniu majątku między spadkobiercami, jak również nieprzerwane działanie firmy po śmierci fundatora zgodnie z jego wolą i umożliwia planowanie sukcesji w perspektywie wielu pokoleń.

Aby założyć fundację rodzinną, fundator musi:

  1. złożyć oświadczenie o jej ustanowieniu przed notariuszem w akcie założycielskim albo w testamencie;
  2. sporządzić statut fundacji rodzinnej, w którym określi m.in. strategię sukcesyjną, cel fundacji i beneficjentów;
  3. sporządzić spis mienia;
  4. przekazać majątek na fundusz założycielski o wartości co najmniej 100 000 zł;
  5. ustanowić organy fundacji rodzinnej – zarząd i zgromadzenie beneficjentów fundacji (obligatoryjnie), radę nadzorczą (fakultatywnie);
  6. wpisać fundację do prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim rejestru fundacji rodzinnych.

Mimo niedawno wprowadzonej w życie ustawy, pierwszy wniosek o rejestrację fundacji rodzinnej trafił już do sądu rejestrowego, i to w dniu wejścia ustawy w życie!