1 listopada 2019r. weszły w życie zmiany w stosowaniu mechanizmu podzielonej transakcji (MPP, split payment). Z punktu widzenia podatników VAT najważniejsze z nich dotyczą:

  • wprowadzenia obowiązku stosowania split payment dla konkretnych transakcji,
  • wprowadzenia sankcji i kar dla firm objętych obowiązkowym MPP za niewłaściwe dokumentowanie transakcji lub płacenie poza systemem MPP (np. zwykłym przelewem lub z rachunku prywatnego),
  • szerszych niż dotąd możliwości wykorzystania środków zgromadzonych na koncie VAT,
  • zastąpienia odwrotnego obciążenia VAT (stosowane w obrocie tzw. towarami wrażliwymi) obowiązkowym MPP

Zacznijmy jednak od kwestii, czym jest mechanizm podzielonej płatności (MPP).

Mechanizm podzielonej płatności, tzw. split payment to narzędzie dla przedsiębiorców płacących bezgotówkowo za otrzymaną fakturę. MPP polega rozdzieleniu zapłaty na: kwotę odpowiadającą kwocie podatku VAT wykazanej na fakturze, która trafia na specjalny rachunek dostawcy, zwanym rachunkiem vat oraz kwotę odpowiadającą wartości sprzedaży netto wykazanej na fakturze, która jest przelewana na rachunek rozliczeniowy/SKOK, powiązany z rachunkiem VAT.

Mechanizm ten obowiązuje od 1 lipca 2018 r., ale do tej pory był dobrowolny. To się zmieniło z 1 listopada 2019 r.

Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności dotyczy sprzedawców i nabywców towarów i usług wymienionych w załączniku 15 do ustawy o podatku od towarów i usług, jeżeli wartość transakcji przekroczy 15 000 zł. Chodzi o branże, które obecnie są objęte reżimem odwrotnego obciążenia w VAT i zakresem solidarnej odpowiedzialności podatkowej. Obejmuje to 150 grup towarów i usług, m.in. dostawę płyt, arkuszy i folii z tworzyw sztucznych, wszelkich wyrobów ze stali, srebra i złota, komputerów, telefonów, dysków twardych, a także różnego rodzaju odpadów i surowców wtórnych.

Obowiązkowego MPP nie stosuje się w przypadku transakcji realizowanych w wykonaniu umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, jeśli są spełnione warunki określone w art. 108a ust. 1e ustawy o VAT.

W przypadku faktur wystawionych na kwoty poniżej 15 tysięcy zł., będą one podlegały rozliczeniu na zasadach ogólnych, lecz nabywca będzie mógł dobrowolnie stosować mechanizm podzielonej płatności.

Wprowadzenie obowiązkowego mechanizmu podzielnej płatności wiążę się także z nowymi obowiązkami nabywcy i sprzedawcy.

Sprzedawca będący podatnikiem VAT wystawiając fakturę dokumentującą sprzedaż towarów lub usług objętych MPP musi ją opisać zwrotem „mechanizm podzielonej płatności” oraz umożliwić nabywcy podzieloną płatność.

Niespełnienie tego obowiązku może skutkować sanacją w wysokości 30% kwoty podatku VAT z faktury, a w przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej odpowiedzialność ponosi się na podstawie funkcjonującego już art. 62 § 1 k.k.s. Zgodnie z tym przepisem, kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych (może być to nawet 5,4 mln złotych). W wypadku mniejszej wagi, podatnik odpowie za wykroczenie skarbowe, co oznacza, że grozić mu będzie grzywna określona kwotowo w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Jednakże nawet w przypadku złego oznaczenia faktury można uniknąć sankcji, jeżeli kontrahent opłaci ją stosując podzieloną płatność.

Natomiast nabywca będący podatnikiem VAT, który kupuje usługi objęte MPP musi mieć założony rachunek rozliczeniowy dla działalności gospodarczej. Opłacając fakturę trzeba zastosować specjalny komunikat przelewu, który wyświetla się po zalogowaniu do rachunku. W komunikacie powinno podać się kwotę podatku VAT, kwotę sprzedaży brutto, numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność oraz NIP dostawcy.

Tak jak w przypadku sprzedawcy, w sytuacji niewykonania obowiązku przez kupującego urząd skarbowy może ustalić dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku VAT przypadającej na towary lub usługi objęte MPP, a w odniesieniu do osób fizycznych – ponosi się odpowiedzialność na podstawie kodeksu karno-skarbowego, jednak ustawodawca wprowadził nowe uregulowania dodając art. 57c k.k.s zgodnie z którym, kto wbrew obowiązkowi, dokona płatności kwoty należności wynikającej z faktury z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności ma podlegać karze grzywny do 720 stawek dziennych (może być to nawet 21,6 mln). Tu również przewiduje się łagodniejszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe w wypadkach mniejszej wagi.

Dodatkowo, jeśli po 1 stycznia 2020 r. zapłacisz za fakturę z pominięciem mechanizm podzielonej płatności, to taki wydatek nie będzie stanowił kosztu uzyskania przychodu.

Dla przedsiębiorców stosujących split payment przewidziano pewne udogodnienia. Będą oni mieli obecnie więcej możliwości wykorzystania środków zgromadzonych na koncie VAT. Oprócz opłacenia VAT z faktur otrzymanych od kontrahentów do urzędu skarbowego, będą mogli wykorzystać te środki także na zapłatę:

  1. podatku VAT z importu, odsetek za zwłokę w zapłacie podatku VAT oraz dodatkowego zobowiązania podatkowego,
  2. podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od osób prawnych, zaliczek na te podatki oraz odsetek za zwłokę,
  3. podatku akcyzowego, przedpłat w podatku akcyzowym oraz odsetek od tych płatności,
  4. należności celnych oraz odsetek od tych należności,
  5. składek ZUS.

Mechanizm podzielonej płatności budzi kontrowersje.

Niewątpliwie ma on uszczelnić system VAT i  przynieść budżetowi dodatkowo prawie miliard złotych.

Jednakże przedsiębiorcy (szczególnie ci mali i średni) boją się – i chyba słusznie – że split payment naruszy ich płynność finansową. Według badań przeprowadzonych na zlecenie Rejestru Dłużników BIG mechanizm podzielonej płatności ma negatywny wpływ na płynność finansową co szóstej wykorzystującej go spółki. Do tej pory przedsiębiorcy mogli swobodnie żonglować pieniędzmi wedle bieżących potrzeb, natomiast teraz część środków automatycznie będzie lokowana na koncie VAT.  Jest to kolejne wyzwanie stawiane przez Rząd, z którym muszą się zmierzyć przedsiębiorcy i kolejny obowiązek, który trzeba wdrożyć w swojej firmie.

Czekamy na pierwsze wnioski i analizy z realizacji tego systemu.