Może – jednak w okolicznościach ściśle określonych przepisami prawa.

Prawo chroni pacjenta przed nieuzasadnioną i bezpodstawną odmową udzielenia mu świadczenia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (dalej: POZ), w szczególności zabezpiecza przed jakąkolwiek próbą dyskryminacji ze względu na jego cechy osobowościowe.

W ramach podstawowej opieki medycznej pacjent może m. in. korzystać ze świadczeń lekarza POZ, którego to ma prawo sam wybrać. W tym celu powinien wypełnić stosowną deklarację – wzór deklaracji jest powszechnie dostępny na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia. Wypełnioną i podpisaną deklaracje można złożyć osobiście, wysłać ją pocztą jak również przesyłając skan dokumentu drogą elektroniczną. Możliwe jest wypełnienie deklaracji za pośrednictwem Internetowego Konta Pacjenta. Warto zaznaczyć, iż w tym przypadku rejonizacja nie występuje, dlatego pacjent może wybierać przychodnię, do której chce uczęszczać bez ograniczeń, nawet poza miejscem swojego zamieszkania. Ponadto, niewątpliwym prawem pacjenta jest możliwość dwukrotnej zmiany zadeklarowanej przychodni oraz lekarza POZ w ciągu roku. W przypadku każdej kolejnej zmiany pacjent wnosi opłatę w wysokości 80 zł. Świadczeniobiorca nie ponosi opłaty w przypadku kolejnej zmiany kiedy wykaże przesłanki określone w art. 9 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej jakimi są m.in. zmiana miejsca zamieszkania, zaprzestanie udzielania świadczeń opieki zdrowotnej przez wybranego świadczeniodawcę lekarza podstawowej opieki zdrowotnej u wybranego świadczeniodawcy lub w sytuacji gdy świadczeniobiorca, którego lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej jest lekarz posiadający specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii, osiągnął 18. rok życia lub z innych przyczyn powstałych po stronie świadczeniodawcy.

Lekarz POZ nie ma prawa odmówić pacjentowi przyjęcia deklaracji, w szczególności opierając swoją decyzję na cechach osobowościowych pacjenta takich jak m.in. wiek, wygląd czy skłonności do zachorowania. Jedynym przypadkiem, w którym lekarz POZ może odmówić pacjentowi przyjęcia deklaracji jest sytuacja, w której przekroczy liczbę 2750 świadczeniobiorców przewidzianych na liście jednego lekarza. Należy pamiętać, iż w przypadku uzasadnionej odmowy pacjent, do czasu przyjęcia nowej deklaracji przez inną placówkę, cały czas ma prawo korzystać z usług poprzedniego zadeklarowanego lekarza POZ.

W przypadku zmiany miejsca zamieszkana świadczeniobiorca nie powinien zapominać o możliwości skorzystania z teleporady lekarskiej. W przypadku nieuzasadnionej odmowy przyjęcia pacjenta do grupy, postępowanie może stać przedmiotem weryfikacji ich poprawności przez Narodowy Fundusz Zdrowia bowiem pacjent ma prawo zgłosić taką sytuację Oddziałowi Narodowego Funduszu Zdrowia bądź skontaktować się z Telefoniczną Informacją Pacjenta. Nie należy zapominać również o możliwości złożenia skargi na wszelkie nieprawidłowości Rzecznikowi Praw Pacjenta bądź zgłoszenia nieprawidłowości kontaktując się z infolinią Rzecznika Praw Pacjenta.

Tymczasem przepisy ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej wychodzą na przeciw potrzebom świadczeniobiorcy, proponując jasne i proste zasady składania deklaracji wyboru lekarza POZ oraz stanowiąc szereg ułatwień i możliwości ich składania. Ponadto przepisy dają szeroką perspektywę wyboru świadczeniobiorcy, który odpowiada oczekiwaniom oraz chronią przed szeroko pojętym wykluczeniem.